سافت فورک و هارد فورک چیست؟ تعریف، نمونه‌های واقعی در بلاک چین و تفاوت‌های کلیدی

هارد فورک و سافت فورک چیست؟ – نمونه‌های واقعی در بلاک چین

هارد فورک به تغییری اساسی و ناسازگار با نسخه‌های قبلی در قوانین یک بلاک چین گفته می‌شود که می‌تواند باعث انشعاب شبکه و ایجاد دو بلاک چین مستقل شود، به‌طوری که نودهای قدیمی دیگر قادر به تأیید قوانین جدید نیستند.

سافت فورک نوعی به‌روزرسانی سازگار با نسخه‌های قبلی است که بدون دوشاخه شدن شبکه، قوانین بلاک چین را محدودتر یا بهینه‌تر می‌کند و نودهای قدیمی همچنان می‌توانند بلاک‌های جدید را تأیید کنند. در ادامه به طور گسترده تر و دقیق تر با سافت ورک و هارد فورک آشنا میشویم.

نقش نودها (nodes) در بلاکچین؛ ستون فقرات امنیت و اجماع شبکه

هارد فورک چیست؟

هارد فورک به تغییری اساسی در قوانین بنیادین یک بلاک چین گفته می‌شود. این نوع به‌روزرسانی با نسخه‌های قبلی سازگار نیست، به این معنا که نودهای قدیمی قادر به اعتبارسنجی بلاک‌هایی که بر اساس قوانین جدید ایجاد شده‌اند نخواهند بود. زمانی که اجماع شبکه از بین می‌رود، بلاک چین می‌تواند به دو شبکه مستقل و جداگانه تقسیم شود.

تیم‌های توسعه‌دهنده معمولاً از هارد فورک برای اهداف زیر استفاده می‌کنند:

• راه‌اندازی یک ارز دیجیتال جدید
• اضافه کردن قابلیت‌ها و ویژگی‌های مهم
• تغییر ساختار اقتصادی توکن‌ها (Tokenomics)
• بازگرداندن یا اصلاح تراکنش‌های مشکوک
• رفع آسیب‌پذیری‌های امنیتی حیاتی

از آنجا که هارد فورک می‌تواند باعث تقسیم ماینرها، اعتبارسنج‌ها و کاربران شود، همواره با ریسک همراه است. این انشعاب‌ها ممکن است شبکه را تضعیف کرده و آن را در برابر حملات مختلف آسیب‌پذیرتر کنند.

هارد فورک و حمله ۵۱ درصد

حمله ۵۱ درصد زمانی رخ می‌دهد که یک ماینر یا گروهی از ماینرها کنترل بخش عمده‌ای از توان پردازشی شبکه را در اختیار بگیرند. در این شرایط، آن‌ها می‌توانند زنجیره را بازنویسی کرده و حتی اقدام به دوبار خرج کردن دارایی‌ها کنند. شبکه‌هایی که از طریق هارد فورک ایجاد می‌شوند، در صورتی که امنیت پایین‌تر یا قدرت استخراج پراکنده‌تری داشته باشند، بیشتر در معرض این نوع حمله قرار می‌گیرند.

5 استراتژی رایج برای محافظت از سرمایه

حملات بازپخش تراکنش (Replay Attack)

برخی هارد فورک‌ها فاقد مکانیزم محافظت در برابر بازپخش تراکنش هستند. در چنین حالتی، یک تراکنش معتبر در یک زنجیره می‌تواند در زنجیره دیگر نیز تکرار شود. این موضوع به مهاجمان اجازه می‌دهد بدون مجوز، دارایی کاربران را جابه‌جا کنند.

چرا هارد فورک‌ها اتفاق می‌افتند؟

هارد فورک‌ها به دلایل مختلفی رخ می‌دهند، از جمله:

• افزودن قابلیت‌های جدید: ارتقاهای بزرگ معمولاً نیازمند بازنویسی بخش قابل توجهی از نرم‌افزار بلاک چین هستند.
• اصلاح مشکلات امنیتی: توسعه‌دهندگان ممکن است برای رفع آسیب‌پذیری‌هایی که سرمایه کاربران را تهدید می‌کند، به هارد فورک متوسل شوند.
• اختلافات درون جامعه: زمانی که میان توسعه‌دهندگان، اعتبارسنج‌ها یا کاربران درباره آینده شبکه اختلاف نظر جدی ایجاد شود، بلاک چین ممکن است به دو شاخه تقسیم شود.
• بازگرداندن تراکنش‌ها: در موارد نادر، تیم‌ها از هارد فورک برای بازگرداندن شبکه به وضعیت قبل از یک حمله بزرگ استفاده می‌کنند؛ نمونه معروف آن هک DAO در سال ۲۰۱۶ است.

هارد فورک‌های ناخواسته

برخلاف تصور رایج، هارد فورک‌های ناخواسته نسبتاً رایج هستند. ممکن است دو ماینر تقریباً هم‌زمان بلاک معتبری را کشف کنند و به طور موقت زنجیره به دو شاخه تقسیم شود. شبکه به صورت طبیعی این وضعیت را با دنبال کردن زنجیره طولانی‌تر حل می‌کند. در این فرآیند، هیچ تراکنشی از بین نمی‌رود، اما پاداش یکی از ماینرها بی‌اعتبار می‌شود. خطاهای برنامه‌نویسی نیز می‌توانند باعث فورک‌های کوتاه‌مدت شوند. برای مثال، در سال ۲۰۱۳ برخی نودهای بیت کوین قادر به پردازش یک بلاک بزرگ نبودند و این موضوع باعث انشعاب موقتی زنجیره شد که توسعه‌دهندگان به سرعت آن را برطرف کردند.

چه کسانی در هارد فورک نقش دارند؟

اجرای یک هارد فورک نیازمند مشارکت گسترده جامعه است و معمولاً شامل مراحل زیر می‌شود:

• ارائه پیشنهاد و بحث‌های عمومی
• توسعه کد
• تست و آزمایش
• جلب حمایت ماینرها و اعتبارسنج‌ها

اگر اعتبارسنج‌ها از پذیرش نسخه جدید خودداری کنند، شبکه تحت قوانین جدید قادر به ادامه فعالیت نخواهد بود. ماهیت غیرمتمرکز بلاک چین تضمین می‌کند که تغییرات پروتکل تنها با اجماع جامعه اعمال شوند.

ریسک‌های نگهداری سرمایه در صرافی‌های ارز دیجیتال به همراه راهکار

بلاک چین‌هایی که از هارد فورک ایجاد شده‌اند

زمانی که اجماع از بین می‌رود، مجموعه قوانین رقیب می‌توانند به صورت مستقل به حیات خود ادامه دهند. از شناخته‌شده‌ترین شبکه‌هایی که از هارد فورک به وجود آمده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Bitcoin Cash (BCH)
• Ethereum Classic (ETC)
• Bitcoin Gold (BTG)
• Bitcoin Diamond (BTCD)
• Bitcoin SV (BSV)

سافت فورک چیست؟

سافت فورک نوعی ارتقا است که با نسخه‌های قبلی سازگاری دارد. نودهایی که نسخه قدیمی نرم‌افزار را اجرا می‌کنند، همچنان می‌توانند بلاک‌های تولیدشده تحت قوانین جدید را شناسایی و تأیید کنند. به همین دلیل، سافت فورک نسبت به هارد فورک اختلال کمتری ایجاد می‌کند و معمولاً باعث دو شاخه شدن شبکه نمی‌شود. برای فعال‌سازی سافت فورک، تنها بخشی از نودها نیاز به به‌روزرسانی دارند.

سافت فورک‌ها معمولاً برای اهداف زیر به کار می‌روند:

• افزایش کارایی شبکه
• کاهش کارمزد تراکنش‌ها
• بهبود حریم خصوصی
• تقویت امنیت
• افزودن قابلیت‌های جزئی

سافت فورک رفتار شبکه را اصلاح می‌کند، اما ساختار اصلی بلاک چین را تغییر نمی‌دهد. این نوع فورک منجر به ایجاد کوین جدید یا شبکه مستقل نمی‌شود.

نمونه‌های معروف سافت فورک

• SegWit در بیت کوین: افزایش ظرفیت مؤثر بلاک و بهبود مقیاس‌پذیری
• Pay-to-Script-Hash یا P2SH: تغییر فرمت آدرس‌های بیت کوین
• Replace-by-Fee در لایت کوین: امکان تغییر کارمزد تراکنش‌های در انتظار تأیید

تفاوت‌های کلیدی هارد فورک و سافت فورک

• از نظر سازگاری، هارد فورک با نسخه‌های قبلی سازگار نیست، در حالی که سافت فورک سازگاری رو به عقب دارد.
• ریسک انشعاب زنجیره در هارد فورک بالا و در سافت فورک پایین است.
• در هارد فورک امکان ایجاد کوین جدید وجود دارد، اما سافت فورک چنین قابلیتی ندارد.
• در هارد فورک همه اعتبارسنج‌ها باید به‌روزرسانی شوند، اما در سافت فورک تنها بخشی از نودها کافی هستند.
• هارد فورک شامل تغییرات اساسی در پروتکل است، در حالی که سافت فورک تغییرات جزئی در قوانین ایجاد می‌کند.

برای درک بهتر، می‌توان این تفاوت را به به‌روزرسانی گوشی هوشمند تشبیه کرد. سافت فورک شبیه به آپدیت سیستم‌عامل است که همه برنامه‌ها بدون مشکل به کار خود ادامه می‌دهند. هارد فورک مانند تغییر کامل سیستم‌عامل است؛ به‌طوری که برنامه‌های قدیمی دیگر با آن سازگار نیستند.

نمونه‌های مهم هارد فورک

۱. بیت کوین کش و SegWit2x

SegWit2x با هدف افزایش مقیاس‌پذیری بیت کوین و دو برابر کردن اندازه بلاک مطرح شد. این پیشنهاد که بدون مشارکت توسعه‌دهندگان اصلی Bitcoin Core و پشت درهای بسته تدوین شده بود، جامعه بیت کوین را به شدت دچار اختلاف کرد.

مخالفان معتقد بودند که بلاک‌های بزرگ‌تر می‌تواند تمرکز شبکه را افزایش دهد، فرآیند تصمیم‌گیری شفاف نبود و مکانیزم محافظت در برابر بازپخش تراکنش‌ها کافی نبود. در مقابل، حامیان به دنبال کاهش کارمزدها و افزایش توان پردازش تراکنش‌ها بودند.

در اول آگوست ۲۰۱۷، گروهی از طرفداران بلاک‌های بزرگ‌تر، بیت کوین کش را با اندازه بلاک ۸ مگابایت راه‌اندازی کردند که بعدها به ۳۲ مگابایت افزایش یافت. بیت کوین کش همچنان به عنوان یک بلاک چین مستقل با فلسفه و جامعه خاص خود فعالیت می‌کند. این رویداد زمینه‌ساز ایجاد فورک‌های متعدد دیگری مانند BTG و BTCD شد.

۲. هک DAO در سال ۲۰۱۶ و تولد اتریوم کلاسیک

پروژه DAO موفق شد حدود ۱۵۰ میلیون دلار اتریوم جذب کند و به یکی از نخستین آزمایش‌های بزرگ در حوزه حاکمیت غیرمتمرکز تبدیل شود. پس از آنکه یک نقص در کد باعث سرقت حدود ۶۰ میلیون دلار ETH شد، جامعه اتریوم بر سر نحوه واکنش دچار اختلاف شد.

در ابتدا پیشنهاد سافت فورک برای مسدود کردن دارایی‌های سرقت‌شده مطرح شد، اما مهاجم با تهدیدهای حقوقی و تلاش برای تأثیرگذاری بر ماینرها واکنش نشان داد. در نهایت، جامعه تصمیم به اجرای هارد فورکی گرفت که زنجیره را به وضعیت پیش از حمله بازمی‌گرداند. افرادی که با تغییر تاریخچه بلاک چین مخالف بودند، به استفاده از زنجیره اصلی ادامه دادند که امروزه با نام Ethereum Classic شناخته می‌شود.

۳. جنگ هش در بیت کوین کش: ABC در برابر SV

در سال ۲۰۱۸، خود بیت کوین کش نیز دچار انشعاب شد و به دو شبکه زیر تقسیم گردید:

• Bitcoin Cash ABC
• Bitcoin Cash SV

اختلاف بر سر مسیر فنی آینده شبکه عامل اصلی این انشعاب بود. Bitcoin Cash ABC به دنبال بهبودهای تدریجی بود، در حالی که Bitcoin SV افزایش شدید اندازه بلاک‌ها را دنبال می‌کرد. هر دو طرف برای تصاحب نماد BCH تلاش کردند و با افزایش توان پردازشی وارد رقابت شدند. در نهایت، صرافی‌ها Bitcoin Cash ABC را به عنوان زنجیره اصلی BCH به رسمیت شناختند و شبکه دیگر با نام BSV به فعالیت خود ادامه داد.

سؤالات متداول درباره هارد فورک و سافت فورک

چه چیزی باعث ایجاد فورک در بلاک چین می‌شود؟

فورک‌ها زمانی رخ می‌دهند که توسعه‌دهندگان یا اعضای جامعه قوانین بلاک چین را تغییر دهند. اگر تغییر با نسخه‌های قبلی سازگار باشد، سافت فورک است و در غیر این صورت، هارد فورک محسوب می‌شود.

آیا هارد فورک همیشه منجر به ایجاد ارز دیجیتال جدید می‌شود؟

خیر. تنها زمانی کوین جدید ایجاد می‌شود که هر دو زنجیره به صورت مستقل به فعالیت خود ادامه دهند. برخی هارد فورک‌ها صرفاً برای ارتقای شبکه انجام می‌شوند.

آیا سافت فورک‌ها امن‌تر از هارد فورک‌ها هستند؟

در اغلب موارد بله. سافت فورک‌ها با حفظ یکپارچگی شبکه، ریسک حملات و سردرگمی کاربران را کاهش می‌دهند.

آیا ممکن است در زمان فورک دارایی‌ها از بین بروند؟

از دست رفتن مستقیم دارایی نادر است، اما هارد فورک‌هایی که به‌درستی مدیریت نشوند می‌توانند کاربران را در معرض حملات بازپخش یا بی‌ثباتی شبکه قرار دهند.

چه کسی تصمیم می‌گیرد یک بلاک چین هارد فورک شود؟

توسعه‌دهندگان پیشنهاد را مطرح می‌کنند، اما ماینرها، اعتبارسنج‌ها، صرافی‌ها و کل جامعه باید از آن حمایت کنند. در شبکه‌های غیرمتمرکز، اجماع گسترده شرط اصلی است.

تفاوت اصلی فورک و به‌روزرسانی چیست؟

فورک نوع خاصی از به‌روزرسانی است. سافت فورک شبیه به ارتقای معمول نرم‌افزار عمل می‌کند، در حالی که هارد فورک مجموعه قوانین جدیدی ایجاد می‌کند که ممکن است به بلاک چین‌های جداگانه منجر شود.

چرا بیت کوین و اتریوم فورک‌های زیادی دارند؟

هر دو شبکه متن‌باز و پرکاربرد هستند. اختلاف نظر میان توسعه‌دهندگان یا چالش‌های مقیاس‌پذیری معمولاً باعث شکل‌گیری دیدگاه‌های متفاوت و نسخه‌های جدید از پروتکل می‌شود.

راستی! برای دریافت مطالب جدید در کانال تلگرام یا پیج اینستاگرام سورس باران عضو شوید.