ساز و کار قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) در بلاکچین و کاربردها

ساز و کار قراردادهای هوشمند و کاربردها

قراردادهای هوشمند نخستین‌بار در سال ۱۹۹۴ توسط نیک سابو (Nick Szabo)، دانشمند علوم کامپیوتر آمریکایی، مطرح شدند. او در سال ۱۹۹۸ و حدود ۱۰ سال پیش از معرفی بیت کوین، مفهوم یک ارز دیجیتال با نام بیت گلد (Bit Gold) را ارائه کرد. نیک سابو بارها به‌عنوان ساتوشی ناکاموتو، خالق ناشناس بیت کوین، مطرح شده است؛ موضوعی که خود او آن را رد کرده است.

آشنایی با بلاک چین‌های لایه اول (Layer 1)، لایه دوم (Layer 2) و لایه سوم (Layer 3)

تکامل قراردادهای هوشمند (Smart Contracts)

سابو قراردادهای هوشمند را به‌عنوان پروتکل‌های تراکنش مبتنی بر رایانه تعریف می‌کرد که مفاد یک قرارداد را به‌صورت خودکار اجرا می‌کنند. هدف او گسترش قابلیت روش‌های تراکنش الکترونیکی، مانند پایانه‌های فروش (POS)، به فضای دیجیتال بود.

در مقاله سابو، ایده قراردادهایی برای دارایی‌های مصنوعی نیز مطرح شد؛ دارایی‌هایی که از ترکیب ابزارهایی مانند اوراق قرضه و مشتقات مالی ایجاد می‌شوند. او توضیح می‌دهد که این اوراق جدید از طریق ترکیب اوراق بهادار و مشتقات (مانند اختیار معامله و قراردادهای آتی) در قالب‌های متنوع شکل می‌گیرند. و به دلیل تحلیل رایانه‌ای ساختارهای پیچیده پرداخت، امکان طراحی قراردادهای استاندارد با هزینه تراکنش پایین فراهم می‌شود.

نکته: قراردادهای هوشمند شامل زبان حقوقی یا مفاد قانونی قرارداد نیستند. این قراردادها در واقع اسکریپت‌هایی برنامه‌نویسی‌شده هستند که شامل توابع، ماژول‌ها و دستورات مختلف برای خودکارسازی تعاملات بین دو طرف می‌شوند.

بسیاری از پیش‌بینی‌های نیک سابو حتی پیش از ظهور فناوری بلاک چین محقق شدند. برای مثال، امروزه بخش عمده معاملات مشتقات مالی از طریق شبکه‌های رایانه‌ای و با استفاده از ساختارهای پیچیده مالی انجام می‌شود.

سافت فورک و هارد فورک چیست؟ تعریف، نمونه‌های واقعی در بلاک چین و تفاوت‌های کلیدی

کاربردهای عملی قراردادهای هوشمند

از آنجا که قراردادهای هوشمند قابلیت اجرای خودکار توافقات را دارند، می‌توان از آن‌ها در حوزه‌های متعددی استفاده کرد. یکی از ساده‌ترین کاربردها، تضمین انجام تراکنش بین دو طرف، مانند خرید و تحویل کالا است. به‌عنوان نمونه، یک تولیدکننده که به مواد اولیه نیاز دارد می‌تواند پرداخت‌ها را از طریق قرارداد هوشمند تنظیم کند و تأمین‌کننده نیز فرآیند ارسال کالا را تعریف نماید. سپس بر اساس توافق میان دو کسب‌وکار، وجه می‌تواند به‌صورت خودکار هم‌زمان با ارسال یا تحویل کالا به حساب تأمین‌کننده منتقل شود.

نکته مهم: باید توجه داشت که ارتباط بین تراکنش‌های بلاک چینی و انتقال‌های دنیای واقعی هنوز به‌طور کامل توسعه نیافته است. برای مثال، اگر کالایی را با اتر (Ether) از یک فروشنده متصل به بلاک چین اتریوم خریداری کنید، بسته‌بندی و ارسال آن همچنان به دخالت انسانی نیاز دارد. در چنین حالتی، قرارداد هوشمند معمولاً پرداخت رمزارزی را انجام داده و هم‌زمان یک اسکریپت دیگر را برای اطلاع‌رسانی به بخش ارسال فعال می‌کند.

معاملات املاک، خریدوفروش سهام و کالا، وام‌دهی، حاکمیت شرکتی، زنجیره تأمین، حل‌وفصل اختلافات و حوزه سلامت تنها بخشی از زمینه‌هایی هستند که استفاده از قراردادهای هوشمند برای آن‌ها پیش‌بینی می‌شود.

نقش نودها (nodes) در بلاکچین؛ ستون فقرات امنیت و اجماع شبکه

مزایا و چالش‌های قراردادهای هوشمند

مهم‌ترین مزیت قراردادهای هوشمند، مشابه بلاک چین، حذف واسطه‌ها و اشخاص ثالث است. سایر مزایای این فناوری عبارت‌اند از:

• افزایش بهره‌وری و سرعت اجرای قراردادها.
• دقت بالا و حذف خطاهای انسانی.
• تغییرناپذیری، به‌طوری که کد پس از ثبت قابل ویرایش نیست.

در مقابل، قراردادهای هوشمند با چالش‌هایی نیز همراه هستند، از جمله:

• دائمی بودن، به این معنا که در صورت وجود خطا، امکان اصلاح قرارداد وجود ندارد.
• وابستگی به عامل انسانی، زیرا صحت عملکرد قرارداد به دقت برنامه‌نویس وابسته است.
• وجود حفره‌های احتمالی در کدنویسی که می‌تواند زمینه اجرای قرارداد با نیت سوء را فراهم کند.

نمونه‌ای از قرارداد هوشمند (Smart Contracts)

یک نمونه ساده از قرارداد هوشمند، معامله فروش بین یک مصرف‌کننده و یک کسب‌وکار است. در این حالت، قرارداد هوشمند پرداخت مشتری را انجام داده و فرآیند ارسال کالا توسط فروشنده را آغاز می‌کند.

هدف قرارداد هوشمند چیست؟

هدف اصلی قراردادهای هوشمند، حذف نیاز به یک شخص یا نهاد مورد اعتماد برای تسهیل تعامل میان طرف‌هایی است که به یکدیگر اعتماد ندارند.

چهار بخش اصلی یک قرارداد هوشمند

ساختار قراردادهای هوشمند بسته به بلاک چین و نحوه برنامه‌نویسی آن‌ها متفاوت است. به‌طور کلی، این قراردادها شامل متغیرهای وضعیت (داده‌ها)، توابع (اقدامات قابل اجرا)، رویدادها (پیام‌های ورودی و خروجی) و اصلاح‌کننده‌ها یا محدودکننده‌ها (قوانین ویژه برای کاربران خاص) هستند. برخی قراردادها بسته به کاربرد خود، اجزای بیشتری نیز دارند.

جمع‌بندی

قراردادهای هوشمند کدی هستند که روی بلاک چین نوشته می‌شوند و اجرای اقداماتی را که دو طرف خارج از زنجیره بر سر آن توافق کرده‌اند، به‌صورت خودکار انجام می‌دهند. با خودکارسازی این فرآیندها، نیاز به واسطه و اعتماد مستقیم میان طرفین از بین می‌رود و زمینه شکل‌گیری تعاملات شفاف‌تر و کارآمدتر در اقتصاد دیجیتال فراهم می‌شود.

راستی! برای دریافت مطالب جدید در کانال تلگرام یا پیج اینستاگرام سورس باران عضو شوید.